نویسنده کتاب «زندگینامه کاشفالسلطنه (پدر چای ایران و اولین شهردار تهران )» گفت: کتاب حاضر حاصل چهار سال، مطالعه، سند پژوهی و واکاوی علمی مقالات و نشریات معتبر است/ کاشف السلطنه پدر چای ایران و عامل توسعه دانش کشت و پرورش آن و بانی زیرساخت های علمی این صنعت در ایران می باشد.
(مصاحبه اختصاصی)
دوره قاجار یکی از حساس ترین دوره های تاریخی ایران بوده است. این دوره که در آن آزادی فکر و اندیشه جای خود را به واپس گرایی و خفقان داده بود، تهی از اندیشه و مردان نیک نبوده است. محمدمیرزا کاشف السلطنه یکی از مردان شایسته و نیکنامی است که در طول حیاتش، خدمات ارزنده ای به کشور و مردمش ارائه داد. وی در پست های حساس و مهمی همچون شارژدافری ایران در پاریس، نایب الایالگی تربت حیدریه، جنرال قنسولی ایران در هند، اولین شهردار رسمی تهران، ریاست محاکمات وزارت امور خارجه، معاونت وزارت داخله و اولین رئیس سازمان چای کشور بکار گرفته شد.
چای با نام علمیCamellia sinensis (L.) گیاهی بوته ای و چندساله می باشد که سابقه جهانی ۵ هزار ساله در کشت و کاربرد آن مبین اهمیت این محصول در زندگی روزمره بشر است. قدمت کشت و کار اصولی این محصول استراتژیک در ایران به سال ۱۲۷۹ هجری شمسی و اهتمام کاشف السلطنه برای توسعه آن در کشور برمی گردد. وی با آنکه ژنرال قنسول ایران در هند بود، برای یادگیری شیوه کشت و ترویج چای لباس کارگری پوشید و با تحصیل در این صنعت، به آن جامه عمل پوشاند و با تقدیم آن به ایرانیان خدمتی بزرگ به اقتصاد کشور نمود. وی با کشت و پرورش و توسعه گیاه چای در ایران منجر به ایجاد بستری عظیم برای اشتغالزایی و گسترش دانش کشاورزی و صنایع وابسته علی الخصوص در استان گیلان شد. کاشف السلطنه در کنار تمامی وظایف سیاسی و اجتماعی که بر دوش داشت یکی از مولفین و مروجین علوم روز جهان در ایران بود. او در دوران شهردار بودنش، با نوشتن قانون بلدیه، چهره ای ماندگار در تاریخ شهرداری تهران از خود بر جای گذاشت.
تاکنون کتاب هایی در مورد چای و نحوه پرورش آن در کشور به چاپ رسیده است ولی کتابی که به شکل علمی و نظامند به بررسی شخصیت و فراز و فرودهای پیش روی پدر چای ایران از ابتدا تا حصول این دستاورد ارزشمند کشور بپردازد، تدوین نشده بود. تا اینکه به تازگی یکی از پژوهشگران کشورمان با صرف وقت، تحقیق و بررسی های علمی در اسناد کتابخانه ملی ایران، مرکز اسناد وزارت امور خارجه و سایر منابع و مآخد تاریخی، کتابی جامع در ارتباط با کاشف السلطنه و سیر مطالعاتی و اجرایی آغاز کشت و پرورش و توسعه صنعت چای کشور به رشته تحریر درآورده است که برای جامعه دانشگاهی، فرهیختگان و پژوهشگران کشور واجد اهمیت و ارزش علمی و تاریخی فراوانی است.
علی اکبر یوسفی نویسنده کتاب «زندگینامه کاشفالسلطنه (پدر چای ایران و اولین شهردار تهران )»، متولد بیستم تیرماه سال ۵۵ و زاده روستای قلعه رودخان شهرستان فومن در استان گیلان است. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد تاریخ و از پژوهشگران سخت کوش کشورمان می باشد. گفت و گوی ما با ایشان در ارتباط با معرفی این کتاب و بیان انگیزه ها و اهداف وی در نگارش آن و همچنین بیان شالوده ای از زندگی پدر چای ایران بود که شما را به مطالعه آن دعوت می کنم.
نویسنده کتاب «زندگینامه کاشفالسلطنه» در گفت و گو با خبرنگار سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری سپاه قدس گیلان، اظهار داشت: هرچند در ارتباط با چای کتاب های ارزشمندی به چاپ رسیده است اما تعداد آنها بسیار محدود می باشد. لکن در ارتباط با شخصیت کاشف السلطنه و تاریخ زندگی این فرد ارزشمند به جز کتاب «حاجمحمد میرزا کاشفالسلطنه “چایکار” پدر چای ایران» که خاطرات نوه وی، ثریا کاظمی است کتاب دیگری نوشته نشده بود. لذا، با استناد به این موضوع و عشق و علاقه ای که به تاریخ و فرهنگ و شخصیت های بزرگ این سرزمین داشتم تصمیم به نگارش این کتاب گرفتم.
یوسفی در ادامه تصریح کرد: در ابتدا موضوع این کتاب، عنوان پایان نامه تحصیلی من در رشته تاریخ بود که به لحاظ منابع و اسناد مورد استفاده در آن که تاکنون در هیچ رساله ای مورد بررسی قرار نگرفته بود به عنوان پایان نامه برتر دانشگاه شهرری در گروه تاریخ انتخاب شد. وی افزود: تشویق و ترغیب اساتید دانشگاهی و همچنین کسب رتبه پایان نامه برتر در میان رساله های دانشگاهی منجر به برانگیخته شدن علاقه من به اجرای تحقیقات جامع تر و تدوین کتابی منسجم و مرجع در این رابطه شد.
یوسفی ادامه داد: برای نگارش این کتاب از منابع، مآخذ و اسناد فراوانی بهره گرفته شد. این کتاب حاصل چهار سال کار پرزحمت و مداوم بود. برای جمع آوری اسناد معتبر تاریخی روزها و ماه های متمادی در مراکز اسنادی مانند مرکز اسناد وزارت امور خارجه، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، و کتابخانه های متعددی در تهران، شهر ری، رشت، فومن و لاهیجان وقت سپری شد تا منابع عظیمی گردآوری شود.
این نویسنده و پژوهشگر گیلانی با اشاره به منابع فرآوان مورد استفاده در نگارش کتاب «زندگینامه کاشفالسلطنه»، اظهار داشت: علاوه بر اسناد مورد کاربرد در تدوین کتاب مذکور، ۵۸ کتاب و تعداد بسیاری مقاله، نشریه و روزنامه مورد استفاده قرار گرفت. اما بیشترین زمان پژوهش صرف بررسی و تجزیه و تحلیل اسناد تاریخی شد، زیرا علاوه بر زمان اختصاص یافته به جمع آوری و دسته بندی اسناد به دلیل نوع خط و نگارش به کار رفته در آنها که متعلق به حدود ۱۰۰ سال گذشته می شد، قرائت بسیار سخت و وقت گیر بود. ولی با مدد الهی و بعد از گذشت چهار سال کار مداوم سرانجام در سال ۹۳ تحقیقات پایان یافت و نتایج حاصل از بررسی ها به چاپ رسید.
یوسفی با اشاره به دوران زندگی کاشف السلطنه، گفت: ایران زمین، پهنه گسترده ای است که انسان های بزرگی در دامان خود پرورش داده است. در فرهنگ ما دانشمندان و علما و شخصیت های بزرگ جایگاه خاصی دارند اما چندان تلاشی جهت معرفی آنها و روشن نمودن چگونگی و نحوه عملکرد آنان صورت نگرفته است. اما می بینیم استادان دانشگاه های غربی در ابتدا به شکل و شمایل بوعلی سینای ایرانی لباس می پوشیدند و پروفسور حسابی را در آن سوی آب ها قدر دانستند و بر صدر نشاندند و زندگی نامه و حاصل عمر او را در کتاب های خود به نگارش در آوردند. و پروفسور سمیعی را از افتخارات پزشکی دوره معاصر می دانند و مجسمه یادبودش را هر دو سال طی مراسمی به پزشکان برتر مغز و اعصاب در جهان هدیه می دهند.
وی در ارتباط با تکریم عالم در فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی)، افزود: به فرمایش مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، « ما عادت کردیم در طول زمان که وقتی نسبت به بزرگان بحث می کنیم، مثلاً می آییم همان کتاب او را تنقیح می کنیم، چاپ می کنیم؛ بزرگداشت یک عالم این نیست.»، ایشان همچنین فرمودند: « من میخواهم احترامی که برای استاد و برای عالم قلباً و روحاً قائلم، در سطح جامعه منعکس بشود. ما نیاز داریم به اینکه دانشمندان ما، اساتید ما در جامعه احساس کرامت کنند. بهترین مشوق برای گسترش علم، تکریم دارندهی علم است. و اساتید دانشگاههای ما، برجستگان و نخبگان مراکز پژوهش ما، در زمرهی کسانی هستند که برجستگان علمی و نخبگان علمی به حساب میآیند.»، لذا وظیفه همه آحاد جامعه تلاش برای تحقق بخشیدن به این منویات است.
یوسفی ادامه داد: کاشف السلطنه در محرم سال ۱۲۸۱ ق (فروردین ماه ۱۲۴۴ ش) در تربت حیدریه چشم به جهان گشود. وی تحصیل کرده دارالفنون بود و از دانشگاه سوربن فرانسه در رشته حقوق و حقوق اداری فارغ التحصیل شد. در سن ۱۶ سالگی به استخدام وزارت خارجه درآمد و دو سال منشی مشیرالدوله بود. در سال ۱۲۹۸ ق (۱۲۶۰ ش) با سمت دبیر دومی عازم سفارت ایران در پاریس گشت و مدتی هم بجای یمین الدوله، شارژدافر ایران در پاریس شد.
وی در ادامه افزود: کاشف السلطنه در سفر ناصرالدین شاه به پاریس به عنوان مترجم دکتر فوریه، همراه کاروان شاهی به ایران بازگشت. پس از آن به همراه ناصرالملک به مدت شش ماه مشغول ترجمه و وضع قانون اساسی و تکالیف دولتی شد. در سال ۱۳۰۷ ق به نایب الایالگی تربت حیدریه منصوب گشت. وی که مردی جهان دیده بود و پیشرفت های اروپائیان را مدیون آزادی فکر و اندیشه می دانست، علیه استبداد ناصری افشاگری کرده و به شب نامه نویسی روی آورد و چون مورد تعقیب قرار گرفت ابتدا به عثمانی و سپس به پاریس فرار کرد.
یوسفی ادامه داد: وی پس از مرگ ناصرالدین شاه مجدداً به کشور بازگشت و در سال ۱۳۱۴ ق از طرف مشیرالدوله به سمت جنرال قنسولی ایران در هند منصوب شد و در آنجا با صنعت چای آشنا گشت و به فراگیری این صنعت پرداخت و با آوردن چندین جعبه تخم و نهال چای و محصولات ارزنده دیگر به کشور از سوی مظفرالدین شاه، امتیاز کشت چای در تمام ایران را به دست آورد. وی که به پدر چای ایران مشهور است در سال ۱۳۲۲ ق (۱۲۸۰ ش) مجدداً به عنوان شارژدافر ایران در پاریس انتخاب شد.
نویسنده و پژوهشگر گیلانی کتاب «زندگینامه کاشفالسلطنه»، اظهار داشت: کاشف السلطنه پس از سه سال و اندی به ایران باز گشت و درسال ۱۳۲۵ ق (۱۲۸۴ ش) از جانب مجلس شورای ملی مأمور تشکیل شهرداری به سبک مدرن گشت و به عنوان اولین شهردار رسمی تهران منسوب گردید. از جمله خدمات ارزنده و ماندگار وی در شهرداری، تدوین قانون بلدیه بود.
یوسفی گفت: وی در سال ۱۳۲۷ ق به تصدی امور محاکمات وزارت امور خارجه منصوب گردید. در این دوره و در سال ۱۳۲۹ ق علیه استبداد محمدعلی شاهی برخاست و چون مورد تعقیب قرار گرفت با عنوان ادای مناسک حج به مکه رفت و در سال ۱۳۳۲ ق عازم آلمان شد و پس از آن به دلیل شروع جنگ جهانی به ایران باز گشت.
یوسفی در ادامه افزود: در زمان احمد شاه قاجار در سال ۱۳۳۴ ق در کابینه سپهسالار محمدولی خان تنکابنی که داماد کاشف السلطنه نیز بود، به سمت معاون نخست وزیر انتخاب شد که احتمالاً معاونت وزارت داخله بود. پس از آن در زمان حکومت پهلوی اول، به عنوان اولین رئیس سازمان چای کشور منصوب گشت و موجب گسترش این صنعت مهم و پویا کردن اقتصاد منطقه شمال کشور شد. کاشف السلطنه عامل توسعه دانش کشت و پرورش چای و بانی زیرساخت های علمی این صنعت اشتغالزا در ایران است.
یوسفی در پایان با تأکید بر اینکه اعتبار علمی «زندگینامه کاشفالسلطنه»، مرهون چهار سال مطالعه، سند پژوهی و واکاوی علمی مقالات و نشریات معتبر است، تصریح کرد: کاشف السلطنه چندین اثر و نوشته نیز دارد که از آن جمله می توان به قانون بلدیه، فواید راه آهن، رساله دستورالعمل زراعت چای و مجله ممات و حیات اشاره نمود. وی در سال ۱۳۴۹ ق (۱۳۰۷ ش) هنگامی که برای استخدام کارشناسان چینی و همچنین واردات ارقام جدید چای به کشور چین سفر کرده بود، در راه بازگشت در گردنه ملو بین دالکی و کنارتخته در اثر سقوط اتومبیل به دره کشته می شود.
لازم به ذکر است که کتاب «زندگینامه کاشفالسلطنه (پدر چای ایران و اولین شهردار تهران )»، در هفت فصل شامل: تاریخچه چای در ایران و جهان، زندگی نامه کاشفالسلطنه، صنعت چای ایران، اقدامات کاشفالسلطنه در شهرداری تهران، سرگذشت کاشفالسلطنه در مجمع فراماسونری ایران، بررسی نوشته های کاشفالسلطنه و همچنین تجلیل افکار سیایی و اقتصادی کاشفالسلطنه در ۲۶۶ صفحه تدوین شده و توسط انتشارات کانی مهر در سال ۱۳۹۳ به چاپ رسیده است. کتاب مذکور در «نخستین جشنواره ملی بزرگداشت روز جهانی چای در ایران» و همچنین «جشنواره شمسه شهرداری تهران» مقام کتاب برتر را به خود اختصاص داد.
منبع: سازمان علمی،پژوهشی،فناوری سپاه قدس
دیدگاهتان را بنویسید