مرثیه خوانی در عزای سالار شهیدان کربلا با روان شیعیان سرشته است، گویی هویت شیعه با محرم عجین گشته وبازگویی مصائب عاشورا، خونی تازه در رگ های عاشقان حسین (ع) جاری می نماید.
روز عاشورا نمی دانی که هست
ماتم جانی که از قرنی به است(مولوی)
و اما چند سالیست که در سوگواری های محرم ،شاهد مداحانی هستیم که به روشهای غریب وبدیع روی آورده اند.مداحانی که درمیان خیل عزاداران، لباس برتن می درند، بر سر وصورت میکوبند، دشنام می دهند وگویا آنچه مقبول است را بر آنچه معقول است اختیار نموده اند.همگان دیده اید وشنیده اید وامروز به مدد ارتباطات پیشرو، چنین حرکاتی در مجالس عزاداری، در زمانی ،کمتراز چند ساعت در اقصی نقاط کشور پخش می شود ومتاسفانه، موجب تمسخر می گردد.
در این نوشتار بر سر آن نیستم که به چنین عزاداری هایی بپردازم، چرا که بزرگان فقاهت بسیار به نفی ونهی آن پرداخته اند و بر این باورم که اگر، کسانی همچنان با توسل به این روش ها به دنبال بازار گرم و پرمنفعت مخاطبند به مذموم بودن عمل خود عالمند ودر پی اجر اخروی نیستند.
چندین چراغ دارد و بیراه می رود.
واما آنچه مرا واداشت تا این متن را به نگارش درآورم اصطلاحی با عنوان «ارباب» است که طی چند سال اخیر در فرهنگ عاشورا وارد شده وبه امام حسین ع منتسب گردیده و متاسفانه در حال همه گیری می باشد.
ابتدا به بررسی این کلمه در کتاب خدا می پردازم، سپس به ریشه یابی این واژه از منظر زبان شناختی و فرهنگی در لغت عرب وزبان فارسی خواهم پرداخت ودر پایان با مقایسه اجمالی دو واژه ی ارباب وامام، نوشتار را به پایان می برم.
خداوند سبحان در سوره ی آل عمران آیه ۸۰ می فرماید :
ولا یامرکم ان تتخذوا الملائکه والنبیین اربابا
هرگز خداوند به شما امر نمیکند که فرشتگان و پیامبران را خدایان قرار دهید
همچنین در سوره یوسف میفرماید:
یا صاحبی السجن أأرباب متفرقون خیرأم الله الواحد القهار.
ای دو رفیق زندانی آیا خداوندان پراکنده بهترند یا خداوند یگانه مقتدر.
لغت « اربابا» و« ارباب» درقرآن کریم مشخصا برای خداوند به کار رفته ،که هر دو آیه ی شریف موئد این ادعاست. ومیتوان این نتیجه را اخذ نمود که نمیتوان آن را برای غیر خدا به کار برد.
با ریشه یابی این لغت در لسان عرب مطلب را روشن تر بیان می کنیم. ارباب در زبان عرب جمع مکثر کلمه ی «رب» به معنی خدایان است. به دلیل جمع بودن کلمه برای فرد به کار نمی رود واصولا عرب زبانان این کلمه را برای انسان به کار نمی برند.
در فرهنگ زبان فارسی نیز آنچنان که از متون ادب فارسی و اشعار شعرا بر می آید، ارباب به معنی صاحب و مالک است وغالبا با کلمه ای دیگر همراه می گردد.
دی زاهد دین بودم،سجاده نشین بودم
ز ارباب یقین بودم سر دفتر دانایی
اما در قرن اخیر به معنی شخص دارای ثروت وصاحب املاک به کار گرفته شده است. یقینا خواننده ی محترم با شنیدن واژه ارباب ،نظام ارباب و رعیتی را به ذهن متبادر می نماید. نظامی که در آن ارباب به عنوان شخصی ظالم شناخته می شد وبه استثمار رعیت مشغول بود
ظلم مالک،جور ارباب
زارع از غم، گشته بی تاب(ملک الشعرا بهار)
لذا با توجه به فرهنگ ایرانی با بکارگیری «ارباب حسین» واژه ای به امام سوم شیعیان منتسب می گردد که دارای پیشینه ای تاریک در اذهان ایرانیان و یاد آور ظلم و ستم بهره کشی ست واتفاقا این واژه در برابر کلمه ی امام قرار گرفته که به معنی پیشرو ومقتداست.
هرکه در قوم بزرگ است،امامش خوانند. (خاقانی)
اصل واژه ی امام، عربی و از اصطلاحات اسلامی می باشد. در قرآن مجید،از سه پیامبر بعنوان امام یاد شده و در فرهنگ شیعه، امامت از اصول مذهب است. شیعه که خود به معنی پیرو است با لغت امام سنخیت معنایی تام وتمامی دارد.
حال که معانی این واژگان مشخص گردید پرسشی اساسی مطرح میگردد.
رسالت حسین (ع) به عنوان امام چیست؟
حتی اگر به کارگیری، واژه ی ارباب، برای سید الشهدا بلا اشکال باشد، آیا حسین (ع) در پی نوکر پروری ست؟ آیا رسالت او ارباب بودن است؟
تنها منطقی باطل وفکری آفل و ذهنی غافل می تواند چنین اندیشه ای در ذهن بپرورد.
با نگاهی به سیره امامان بزرگوار شیعه می بینیم که همواره سعی در پرورش شیعیانی آگاه ،با بصیرت و فقیه داشته اند.
حسین بن علی ع در روز حادثه یاران خود را می ستود و زخم هایشان را می بست و در وصف آنان فرمود :
« اصحابا اوفی لا خیر اصحابی » یاران باوفایم، ازآنان بهتر نمی شناسم.
ویارانش او را در رجز روز شهادت امام وپیشوای راه می خواندند: «اقدم حسینا ،هادیا مهدیا» امامم حسین، هدایت یافته ای و هدایت میکنی.
درخیمه زینب(س) فرمود: یارانم را آزمودم آنان را سینه سپر کرده یافتم ،کسانی که به مرگ زیر چشمی مینگرند
هرجا که امام (ع) روی سخنش با همراهان است آنان را صحابه و یاران خود می نامد.
هر لقبی که به سید الشهدا داده می شود،الزاما باید با هدفی که دین برای امام ترسیم نموده همسو باشد. امام و مقتدا نامیدن حسین(ع) دقیقا ،در راستای هدف و وظیفه ی بزرگ اوست که همانا هدایت جامعه ی اسلامیست.
استاد شهید مرتضی مطهری درباره هدف امام حسین(ع) میگوید: هدف اساسی امام حسین(ع) ،اصلاح امور جامعه اسلامی بود،عزاداری برای امام (ع) ،یادآوری این هدف والاست.
استفاده ازاصطلاحات مذموم وبه دورازکرامت شیعه،نه تنها ما را در خیل منتسبین امامان بزرگوار،که همواره برای شیعیان عزت طلب می کردند،جای نمی دهد،بلکه ریختن آب است به آسیاب کسانی که دشمن اهل بیت و خاندان نبوت اند.
شاعری متعهد زیبا سرود :
در سینه اگر محبت من داری
ارباب مخوان مرا که عبدالله ام
به قلم : افشین نیکویی
دیدگاهتان را بنویسید