داستان سیاه گالش نشانی از دامداری مردمانی است که شغل نیاکان خود را در دل جنگل ها حفظ کرده و همواره به دنبال یک لقمه نان حلال در سخت ترین شرایط در گرما و سرما در کوره راههای جنگلی و کوهستانی هستند .
دامداری در این خطه از گیلان قدمتی نزدیک به هشت هزار سال دارد و تقریبا می شود گفت از ۵ هزارسال قبل از میلاد مسیح در استان گیلان و خصوصا در منطقه دیلمان بعد از اینکه انسان اولین حیوانات را رام کرده و پرورش دادند آغاز شده است و از آن پس برخی به صورت عشایری و برخی به صورت یکجا نشینی در روستاها مشغول پرورش دام و دامداری شدند .
مردمان منطقه ی شرق گیلان و کوهستان های دیلمان و سیاهکل به سیاه گالش اعتقاد فروان دارند و معتقدند در جنگل از دام ها محافظت می کند و آنان نیز به احترام او در شیر آب نمی ریزند به دام ها فحاشی نمی کنند .
حتی در روایتی است که نام شهرستان سیاهکل به خاطر نام سیاه کل یا همان گاو نر سیاه رنگی که در داستان سیاه گالش غیب شد نام گذاری شده است .
**داستان سیاه گالش و دامدار
دامداری در دل جنگل زندگی می کرد زمستان می آید در این برف آهویی به دامدار پناه می آورد ، او تا بهار از آهو حفاظت کرده و در بهار آن را رها می کند تا به طبیعت بازگردد.
و اما زمستان سال بعد برف فراوانی می آید و دامدار وقتی می بیند علوفه کافی برای دام هایش ندارد و از طرفی هم نمی تواند آنان را به یک آبادی بهتر ببرد تصمیم می گیرد جان خود را نجات داده و دام ها را رها کرده و به یک منطقه قابل زندگی می رود تا اینکه برف ها آب شده و فصل بهار از راه می رسد دامدار با کور سوی امیدی به طرف جنگل و محل چرای دامهایش حرکت می کند با این فکر که اثری از آنها نخواهد یافت اما در کمال تعجب می بیند تمام دام هایش در جنگل در حال چرا هستند و مردی با شولای پشمین بر دوش همراه آن دام هاست مرد خطاب به دامدار می گوید تو یک سال از آهوی جنگل من محافظت کردی و من نیز در نبود تو از دامهای تو مراقبت نمودم . دامدار به مرد که همان سیاه گالش می باشد می گوید در عوض خدمتت من نصف دام هایم را به تو می بخشم و از تو تشکر می کنم اما سیاه گالش به مرد می گوید فقط آن سیاه کل (گاو نر سیاه رنگ ) را به من بده و دامدار با کمال رضایت قبول می کند اما در یک چشم پلک خوردن آن مرد با آن گاو نر غیب می شوند .این داستان مربوط به منطقه ی شاه سره در بخش دیلمان است و روایتی از داستان سیاه گالش و دامدار جنگلی است .
**زندگی روستایی و دامداری در سیاهکل
در بیشتر روستاهای ناحیه کوهستانی و کوهپایه ای شهرستان سیاهکل شغل اصلی مردم دامداری است به طوری که افرادی هستند که به صورت تک نفره و یا دو سه خانوار در یک روستا در دل جنگل مشغول دامداری می باشند و از محصولات دام های خود چه به صورت مصرف خانگی و چه برای فروش در بازارهای هفتگی امرار معاش می کنند.
در روستاهای محور جاده سیاهکل به دیلمان یعنی همان روستاهای ناحیه جنگلی و پای کوه شهرستان سیاهکل ، روستائیان دام های خود را ییلاق به قشلاق می کنند و در فصل بهار به مناطق خوش آب و هوا و ییلاقات بخش دیلمان دام های خود را کوچ می دهند و در فصل پاییز به مناطق پایین دشت و کلهط برمی گردند.
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان سیاهکل در مورد وضعیت دامداری در این شهرستان گفت دامداری در سیاهکل ۴۰ درصد به صورت صنعتی و ۶۰ درصد به صورت سنتی می باشد که در مناطق جنگل نشین دامداری سنتی رواج دارد .
بهزاد کوهستانی ادامه داد: در بخش دام و دامداری بیش از ۳ هزار و خرده ای شغل وجود دارد که البته کم و زیاد می شوند با توجه به کمی مراتع و خروج جنگل نشینان که گفته می شود به دام ها به جنگل آسیب می زنند .
وی تعداد دام های سنگین یعنی گاو و گوساله در شهرستان سیاهکل را ۲۹ هزار راس اعلام و اضافه کرد: ۲۳ هزار راس از این دام ها در مراتع و چراگاه های اطراف و ۶ هزار راس دیگر هم از ییلاق به قشلاق و برعکس کوچ داده می شوند ضمن این که از کل این دام های اعلام شده ۱۴ هزار راس شیرده می باشند.
وی تعداد دامهای سبک یعنی بز و گوسفند را در شهرستان سیاهکل ۶۲ هزار راس اعلام و خاطرنشان کرد: از این تعداد ۴۰ هزار راس قابل کوچ هستند و ۲۲ هزار راس دیگر در چراگاه های اطراف روستاها نگه داری می شوند.
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان سیاهکل ، تعداد دامداران موجود در شهرستان سیاهکل را ۵ هزار و ۲۵۰ نفر اعلام کرد .
*خارج کردن ۳۲۱ خانوار دامدار از جنگل
طرح خروج جنگلنشینان از جنگلهای شهرستان سیاهکل از چند سال پیش شروع شده بود و باعث شد خیلی از جنگلنشینان دامهای خود را فروخته و به مناطق شهری یا روستاهای دارای امکانات اولیه زندگی کوچ کنند .
رئیس جنگلبانی شهرستان سیاهکل گفت: تا اکنون ۳۲۱ خانوار که صد درصد دامدار بوده اند و به صورت سنتی هم دامداری می کردند از مناطق جنگلی شهرستان سیاهکل کوچ داده شده اند و تقریبا ۲۷۴ خانوار هم اکنون در دل جنگل مشغول دامداری می باشند که برای خروج آنان از جنگل اعتباری بالغ بر ۳ میلیارد و ۱۴۰ میلیون تومان لازم است .
علی شفیعی با بیان اینکه خروج جنگلنشینان از مناطق جنگلی امری ضروری است افزود :دام های دامداران به درختان جنگلی آسیب می زند و از طرفی هم از چوب درختان برای سوخت استفاده می کنند و لازم است آنان به یک منطقه مناسب تر و دارای امکانات اولیه زندگی کوچ داده شوند تا هم به جنگل آسیب نرسد و هم آنان بتوانند شغل آبا و اجدادی خود را داشته باشند .
وی ادامه داد :دامداران برای نگه داری و تغذیه دامهایشان مجبور به شاخه زنی و تاج بری درختان جنگلی هستند که در نهایت از زادآوری درختان جلوگیری می کند.
به گفته ی شفیعی رئیس جنگلبانی شهرستان سیاهکل از کل ۸۲ روستا و آبادی جنگل نشین این شهرستان که مردم در آن دامداری می کردند و طرح خروج جنگلنشینان در آن اجرا شده است تا اکنون ۵۰ روستا و آبادی کوچ یا به اصطلاح سامان دهی شده اند و در مناطق لیشک و خرارود و سلش و چالشم از توابع سیاهکل استقرار یافته که مساحت کل آن ۳۰۰ هکتار است البته متاسفانه بیشتر آنان این مناطق را فروخته و به شهر آمده اند .
دامداری که روزی به واسطه داشتن دام های خود حداقل دیگر نیازمند نان شب خود نبود و می توانست زندگی خود را بگذراند الان در شهر محتاج یارانه هر ماه است و یا مستمری بگیر کمیته امداد می باشد .
علاوه بر همه سختی ها و مشکلات یکی از مشکلات اصلی دامداران مناطق روستاهای محور جاده ، خصوصا جاده سیاهکل به دیلمان دزدی دام ها ی شان می باشد که متاسفانه بعضا با ماشین سواری اقدام به دزدی دام ها در جنگل های کنار جاده می کنند که نیازمند نظارت بیشتر مسئولان امر است .
دامداری برای روستائیان این ناحیه شغلی باقی مانده از نیاکان شان است ، افسانه سیاه گالش نیز مبین این مساله در سرزمین گیل و دیلم است.
حامد زال نژاد ، کارشناس ارشد منابع طبیعی و جنگلداری در این باره گفت: جنگل نشینان قبلا هم در جنگل می زیستند ولی به نحو صحیح از جنگل برای نیازهای خود بهره می بردند.
وی خاطرنشان کرد: گرچه دام به جنگل ضربه می زند، به نهالهای کف جنگل آسیب می رساند ، دامدار از شاخ و برگ درختان برای تهیه علوفه دام استفاده می کند ولی طرح خروج دام از جنگل برای جنگلهای شمال بدون برنامه مدون اجرا شده و متاسفانه آسیبهایش بالطبع بیشتر بوده است.
زال نژاد تصریح کرد : بسیاری از افرادی که دامدار واقعی نبودند از این طرح استفاده کردند ، افرادی که پروانه چرا داشتند جهت خروج دام از جنگل پروانه را واگذار کرده و به جای آن مزایای ما به ازا نظیر گرفتن زمین و مبلغ برای دام سبک و سنگین دریافت کردند.
به اعتقاد این محقق و کارشناس ارشد منابع طبیعی و جنگلداری بهترین راهکار این است که دامدارو جنگل نشین مانند قبل در جنگل می ماندند ولی امکانات رفاهی برای روستاییان بیشتر فراهم میشد تا به جای تامین هیزم از جنگل برای سوخت گرمایش و پخت و پز نفت و مواد سوختی توزیع میشد یا امکان استفاده از انرژی خورشیدی برایشان فراهم می شد.
روستایی جنگل نشین که در دل جنگل زندگی می کند و تنها راه درآمد او نیز همین دامداری و پرورش چند راس دام است نیازمند حمایت و کمک و چاره اندیشی برای گذران زندگی مناسب است تا دامداری سنتی در سیاهکل به افسانه ها نپیوندد .
در صورت برنامه ریزی مناسب و هدایت و حمایت دامداران جنگل نشین علاوه بر پرورش دام خود حافظان جنگل و طبیعت منطقه خواهند بود/ایرنا
دیدگاهتان را بنویسید